İSTATİSTİK ANALİZ ALTILI UZMANI YAPAR
GİZEMLİ HORSE
At Koşar Baht Kazanır

pedigri ve deyer tablosu

Pedigri İncelemeleri ve Dozaj Teorisi Üzerine


Bir safkanın başarısında rol oynayan çok çeşitli faktörler vardır. İyi ve dengeli pedigri, iyi bakım, iyi beslenme, iyi antrenman, iyi jokey, atın koşu mesafenin doğru tespiti vb. gibi etkenler ilk akla gelenlerdir. Faktörlerden bir tanesindeki aksama safkanın performansını geriye götürdüğü gibi, tayın sakatlanıp yarış yaşamının kısa sürmesine de sebep olabilir. Dünyada atçılık artık kendi başına bir endüstri konumundadır. Büyük meblağların konuşulduğu bu ortamda bilimsel gelişmeler yakından takip edilmekte ve safkanların kaderi var olan bilgiler ışığında kesinlikle şansa bırakılmamaktadır. 

Pedigri, soy kütüğüne kayıt edilen damızlıklarla, safkan atların numara, isim, orijin, ırk, renk, eşkâl, cinsiyet, doğum tarihi,  verim kayıtları, yetiştirici ve sahibi ile hayvanın cetlerine ait bilgileri ve verimlerinin kayıtlı olduğu belgedir. Fakat yaygın olarak bu kelimeden kastedilen anlam atın soyunda yer alan isimler yani atın atalarıdır.

Yarış atlarının kaderinin şansa bırakılmadığını söylemiştik. Bu müdahaleler doğacak tayın anne babasının seçiminden itibaren başlar. Atçılıkta gelişmiş ülkelerde daha önceden denenmiş ve başarılı sonuçlar elde edilmiş eşleşmeleri kullanarak yetiştiricilik yapmaktadırlar. Buna göre başarılıları kanıtlanmış safkanların pedigrilerindeki iki farklı aygırın birlikteliği nick (çaprazlama) olarak adlandırılmıştır. Bilinen bu nicklerden en meşhuru NASRULLAH * PRINCEQUILLO 'dur. Nasrullah'ın oğlu Bold Ruler ile Princequillo'nun kızı Something Royal eşleşmesinden efsane SECRETARIAT meydana gelmiştir. Yine bir başka nick RAİSE A NATİVE * NASRULLAH (ki bu sefer Nasrullah anne hattında görülüyor, bu da onun ne kadar değerli bir isin olduğun bir başka işaretidir) Raise A Native ile Nasrullah'ın oğlu Nashua'nın kızı Gold Digger eşleşmesinden ünlü aygır MR. PROSPECTOR doğmuştur.   STORM BIRD * SECRETARIAT, SADLER'S WELLS * DARSHAN, DANEHILL * SIR IVOR, MR PROSPECTOR * NORTHERN DANCER, GONE WEST * NIJINSKY, PLEASANT TAP * NIJINSKY nickleri diğer birçok nickler içinde ilk etapta diğer akla gelen nicklerdir.  Bu örnekleri çoğaltmak mümkün olduğu gibi ilerde bu nicklere yenileri de eklenecektir.

Safkanların pedigrilerini inceleyen yazılarda ya da pedigrilerini gösteren tablolarda DP, CD, DI, B, I, C, S, P gibi kısaltmalar, Chef De Race gibi yabancı dilde kavramlar karşımıza çıkar. Bunlar atların pedigrilerinin değerlendirilmesinde kullanılan en yaygın teoriye ait kısaltmalar ve kavramlardır.

Bu teoriye isim olan Dozaj kavramı ilk defa Albay J.J.Vuillier tarafından ortaya konulmuş. Daha sonra birçok kişi bu teoriye katkıda bulunmuş ve teori bugün kullanılan şeklini almıştır. Diğer aygırlara nazaran pedigrilerde daha çok görülen isimler ilk Chefs De Race'ler olarak isimlendirildikten sonra teoride değerlendirmeye alınan isimler ilk dört kuşaktaki Chefs De Race'lerle sınırlandırılmıştır. Bu isimler yavrularına aktardıkları mesafe hız ve dayanıklılık özelliklerine göre aşırı hızdan aşırı dayanıklılığa doğru sıralanarak (B-I-C-S-P) teorinin temeli oturtulmuştur.   (B) Brillant (1200 m. ve daha kısa mesafelerde olan olanlar için) , (I) Intermeiate (1400m.-1800m.arası mesafelerde) (C) Classic (2000m.-2400m. Arası mesafelerde) (S) Solid (2600m.-3200m.arası mesafelerde) (P) Professional (3400m. ve üzeri mesafelerde başarı göstermiş olanlar için kullanılmıştır)  Chefs-De-Race listesinde yer alan aygırlar bu beş özelliğe göre sınıflandırılmışlardır. Bazı aygırlar birden fazla grupta yer alabilirler, bu durumda dozaj hesapları yapılırken kullanılan katsayılar bu iki özellik arasında eşit olarak bölünür. Soyağacında bu aygırlar bulunan safkanların dozaj hesabı yapılırken 1. derecede yakınlıkta 16, ikinci derecede yakınlıkta 8, üçüncü derecede yakınlıkta 4 ve dördüncü derece yakınlıkta 2 katsayısı kullanılır. Günümüzde 205 isimin olduğu Chefs de Race (Lider Aygırlar) listesi yeni aygırların başarıları ile sürekli güncellenmektedir ve güncellenecektir. Bir aygırın bu listeye girmesi için yarış yaşamının çok parlak olması gerekli değildir. Bu liste için aygırda aranan özellik genetik mirasını yeni nesillere aktarabilme kabiliyeti ve verdiği yavruların yarış ve damızlık hayatlarındaki başarılarıdır.

(DP) DOZAJ PROFİL: Safkanın pedigrisinde ilk 4 kuşakta bulunan Chefs De race listesindeki aygırların brillant - intermediate - classic - solid ve professional değerlerinin toplamıdır. Yani: DP = B+I+C+S+P . Bu noktada B ve I puanları hızı S ve P puanları dayanıklılığı temsil eder. C yani Calssic puan ise bu iki faktörün karışımıdır. 2006 Florida ve Kentucky Derby Galibi BARBARO  DP = 10 -- 4 - 21 - 2 - 1  = (38)    
Dozaj profilindeki Brillant, Intermediate, Classic, Solid ve Professional puanlarının toplamına da DOZAJ PUANI denir.

(DI) DOZAJ İNDEKS: Dozaj profili içinde yer alan hız faktörünün dayanıklılık faktörüne oranlanmasıyla bulunur. Safkanın pedigrisinde hız faktörünün mü yoksa dayanıklılık faktörünün mü ön planda olduğunu gösterir. Hız faktörünü temsil eden B ve I puanları ile C puanının yarısı toplanır ve dayanıklılık faktörünü temsil eden S ve P puanlarına C puanının diğer yarısının eklenmesiyle oluşan rakama bölünür.
BARBARO  =>  B + I + C/2   /  C/2 + S + P
             10 + 4 + 21/2  /  21/2 + 2 + 1   =>  24,5 /13,5 = 1,81
Bu rakamın büyük çıkması atın hızının dayanıklılığına göre çok daha üstün olduğunu ve kısa mesafelerde daha başarılı olabileceğini gösterir. Tam tersi ise yani bu rakamın 0'a yakınlaşması uzun mesafelerde başarılı olabileceğini gösterir. Bu arada sadece bu orana bakarak bir sonuca varmamak, aynı zamanda dozaj profilindeki puanların da yüksek olmasına dikkat etmek gerekir.

(CD) CENTER OF DISTRIBUTION => DAĞILIM MERKEZİ: Atın dozaj profilindeki denge noktasıdır.  Bir safkanın CD'sine bakarak o safkanın ideal koşu mesafesi hakkında fikir sahibi olunur.  Bütün bu hesaplar tay henüz doğmadan önce seçilen anne ve babanın pedigrilerinden yola çıkarak yapılır. Ve tay doğmadan onun hakkında bilgi sahibi olunmaya çalışılır. Denge noktasının tespiti için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
[(B X 2) + I] - [S + (P X 2)] / Dojaz Profilindeki Toplam Puan

Bir safkanın dağılım merkezini (CD) bilmek o safkanın ideal koşu mesafesi hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.  Aşağıdaki tabloda yukarıda elde ettiğimiz sonucun hangi mesafeye denk geldiğini görebiliriz.

Bu durumda 2006 Kentucky Derby galibi BARBARO'nun  ideal mesafesinin 1950-2000 metreler olduğu  sonucuna varabiliriz…

Pedigri incelemeleri bu teori ile sınırlı olmadığı gibi, yarışan safkanların performansları da sadece pedigri ile değerlendirmek doğru olmaz. At yarışı iki canlının birlikte yaptıkları bir spor olduğuna göre bu performansta jokeyin, her sporcuyu çalıştıran bir antrenör olduğuna göre  atın antrenörünün ve antrenman şeklinin de önemi büyüktür. Sporcu sağlığı ve beslenmesi ne derece performansı etkiletmeyse bir yarış atında da aynı şekilde performans üzerinde etkendir. 1 ile 3 dakika arasında sürecek bir yarış için doğru anne babanın seçiminden başlayarak son gün kenterine kadar 3 yıllık bir ekip çalışması gerektiren bir işi tek bir faktöre bağlayarak açıklamak rasyonel bir davranış olmaz.

DENGELİ PEDİGRİ
Safkanda sürat önemli bir özelliktir ama maximum performans için tek başına yeterli değildir.  Sürat ile birlikte başarılı bir performans elde edilmesi için maximum hıza ulaşmaktan öte o hızı uzayan mesafelerde sürdürebilmek gerekmektedir. Bunu salt antrenman ile sağlamak mümkün değildir. Bunun için safkanın aynı zamanda güçlü olması da gerekmektedir. Bir başka deyişle sürati arttırmanın yolu safkanın güçlenmesinden geçmektedir. Safkanın güçlenmesi için iyi bakılması önemlidir ama asıl güç, hız ve dayanıklılık faktörlerinin dengeli bir pedigride bir arada bulunmasındadır. Hız ve dayanıklılık faktörlerinin dengelediği bir pedigride uzayan mesafede süratin korunmasında yüksek oranda başarı sağlanmaktadır.

Spor bilimciler süratin doğuştan gelen bir özellik olduğunu ve buna sonrada çalışma ile çok az şey katılabileceğini söylemektedirler. Bunun anlamı safkanın niteliklerine doğduktan sonra katabileceğimiz değerlerin çok sınırlı olduğudur. Safkanların yarış yaşamlarının uzun sürmesinde ve daha az sakatlık yaşamalarında ,hara yaşamında niteliklerini yeni nesillere aktarmada dengeli bir pedigrinin önemi yadsınamaz.

Safkanlarda hız faktörünün mü yoksa dayanıklılık faktörünün mü ön planda olduğunu , safkanın ideal koşu mesafesini pedigrisindeki Chefs De Race isimleri teorideki formüller ışığında bulmak mümkün. Bu formüllerle ilgili bilgiyi yukarıda vermiştik.

İdeal bir pedigride Dozaj indeksi (DI) 1 ve Dağılım merkezi (CD) 0 olarak kabul edilir.
 
Blenheim - Mumtaz Mahal mahsulü ve Nasrullah'ın annesi olan Mumtaz Begum.
MUMTAZ BEGUM DP= 0 - 8 - 18 - 8 - 0 = 34     DI= 1     CD = 0
 
Her zaman bu değerleri milimi milimine eşit yakalamak mümkün olmaz . Burada dikkat edilecek husus B (Brillant) - I (Intermediate)  ve S (Solid) - P (Professional) değerlerinin dengeli dağılmış olmasıdır.
 
RED BISHOP(USA) - FREE LADY orijinli King Bishop
KING BISHOP       DP=  1 -  1 - 8 - 0 - 2 = 12      DI = 1 CD


Bu tablo CD yani Dağılım merkezindeki değerlerin (orta sütunda) yaklaşık olarak mesafe karşılığını (ilk sütün)  göstermektedir. Atların Dozaj Profilindeki CD rakamı o atın ideal mesafesini hesaplamak için kullanılan bir formülle bulunur. Bunun sonucunda, dozaj teorisi ışığında CD değeri, o atın yaklaşık olarak ideal mesafesini görmemizi sağlar. Yazılarda adı geçen safkanların Dozaj Profilinin sonundaki CD yazısının yanındaki değere bakarak bu tabloda ona yaklaşık olarak karşılık gelen mesafeyi görebilirsiniz. Bu tablo Dozaj teorisi temel alınarak oluşturulmuştur. Bu teoride, atın pedigrisinde ilk dört kuşakta yer alan ve Chef De Race diye adlandırılan aygırlar esas alınır. Bunun bir teori olduğu unutmadan tahminlerinizi yaparken atın pedigrisindeki diğer soy faktörleri ile atın performansını ve atların koşu stillerinin de mutlaka değerlendirmeye alınması gerekir.

ERHAN GÖKBAYRAK

 
 
 


800 2,00 BRILLANT Aşırı hız
900 1,88 BRILLANT
1000 1,75 BRILLANT
1100 1,63 BRILLANT
1200 1,50 BRILLANT
1300 1,38 BRILLANT

1400 1,25 INTERMEDIATE Orta hız
1500 1,13 INTERMEDIATE
1600 1,00 INTERMEDIATE
1700 0,88 INTERMEDIATE
1800 0,75 INTERMEDIATE
1900 0,63 INTERMEDIATE

2000 0,50 CLASSIC Dengeli hız
2100 0,38 CLASSIC
2200 0,25 CLASSIC
2300 0,13 CLASSIC
2400 0,00 CLASSIC
2500 -0,13 CLASSIC

2600 -0,25 SOLID Dayanıklılık
2700 -0,38 SOLID
2800 -0,50 SOLID
2900 -0,63 SOLID
3000 -0,75 SOLID
3100 -0,88 SOLID
3200 -1,00 SOLID

3300 -1,13 PROFESSIONAL Üst düzey dayanıklılık
3400 -1,25 PROFESSIONAL
3500 -1,38 PROFESSIONAL
3600 -1,50 PROFESSIONAL
3700 -1,63 PROFESSIONAL
3800 -1,75 PROFESSIONAL
3900 -1,88 PROFESSIONAL
4000 -2,00 PROFESSIONAL

Dozaj Nedir?
Dozaj, safkan İngiliz atlarının soyağaçlarında varolan önemli aygırların soyağacındaki yerine dayanarak yapılan matematiksel bir analiz yöntemidir.

B : Brilliant : 1200m ve daha kısa mesafelerde başarılı
I : Intermediate : 1400 - 1800m mesafelerde başarılı
C : Classic : 2000 - 2400m mesafelerde başarılı
S : Solid : 2600 - 3200m mesafelerde başarılı
P : Professional : 3400m ve daha uzun mesafelerde başarılı
Chefs-De-Race listesinde yer alan atlar bu özelliklerine göre sınıflandırılmışlardır Bazı aygırlar birden fazla grupta yer alabilirler, bu durumda dozaj hesapları yapılırken kullanılan katsayılar bu iki özellik arasında paylaştırılır.

Dozaj Profili Nasıl Çıkarılır?

Herhangi bir safkanın dozaj profili hesaplanırken bu safkanın 4 seviye geriye doğru soyağacı çıkarılır ve hem soyağacında yer alan hem de Chefs-De-Race listesinde bulunan aygırlar bu hesaplamada kullanılır
Dozaj Index (Dosage Index - DI)Ne Demektir?
Dozaj profilindeki B ve I katsayıları hız puanları olarak, S ve P katsayıları da dayanıklılık puanları olarak adlandırılırlar C katsayısı ise her ikisine eşit olarak dağıtılır Dozaj index de hız ve dayanıklılık puanlarının birbirine göre oranını ifade eder.

Dağılım Merkezi (Center Of Distribution - CD) Ne Demektir?
Dağılım merkezi bir atın dozaj profilindeki denge noktasını belirler Bir safkanın CDr17;sine bakarak ideal koşu mesafesi hakkında fikir sahibi olunabilir Doğacak bir tayın hangi mesafeye yatkın olacağı konusunda fikir sahibi olmak için bu atın anne ve babasından gelen dozaj puanlarından hesaplanılacak CD'ye bakılabilir Hesaplama yöntemi aşağıdaki formülde gösterilmiştir.

[(B * 2) + I] - [S + (P * 2)] / Toplam Puan
Dağılım Merkezi (CD) ni Bilmenin Avantajları Nedir?
Dağılım merkezini bildiğiniz atın hangi mesafeye yatkın olduğunu rahatlıkla tespit edebilirsiniz Aşağıdaki tablo Dağılım Merkezlerine karşılık gelen mesafeleri göstermektedir.

CD = +2 , Karşılığı = 800 r11; <ST1:METRICCoNVERTER ProductID="1400 Metre">1400 Metre</ST1:METRICCoNVERTER> - Brilliant
CD = +1 , Karşılığı = 1600 r11; <ST1:METRICCoNVERTER ProductID="2200 Metre">2200 Metre</ST1:METRICCoNVERTER> - Intermediate
CD = 0 , Karşılığı = 2400 r11; <ST1:METRICCoNVERTER ProductID="2800 Metre">2800 Metre</ST1:METRICCoNVERTER> - Classic
CD = -1 , Karşılığı = 3000 r11; <ST1:METRICCoNVERTER ProductID="3400 Metre">3400 Metre</ST1:METRICCoNVERTER> - Solid
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol